Xơ vữa động mạch là do các chất béo, cholesterol, và các chất khác làm lắng đọng vào thành mạch dẫn đến tình trạng gây hẹp lòng mạch, cản trở dòng máu lưu thông. Vì vậy, khi mảng xơ vữa nứt vỡ sẽ tạo ra nhiều cục máu đông như: nhồi máu cơ tim, nhồi máu não, tắc mạch chi,.. Cùng My Auris tìm hiểu về bệnh xơ vữa động mạch này nhé!
1. Xơ vữa động mạch là gì?
Xơ vữa động mạch là tình trạng lòng động mạch bị hẹp nguyên nhân do các mảng xơ vữa có chức năng làm giảm hoặc ngừng hoàn toàn bơm lượng máu cung cấp đến các cơ quan trong cơ thể như tim, não, ruột,…
Nguyên nhân do xuất phát từ sự lắng đọng chất béo, cholesterol trọng lượng phân tử thấp LDL, canxi và nhiều chất khác trong máu. Theo thời gian, các mảng bám dày lên, cũng lên và làm hẹp các động mạch. Đôi khi chúng nứt vỡ gây ra xuất huyết mạch máu và hình thành nên các cục máu đông. Vì thế, làm tắc hoàn toàn động mạch cung cấp máu, oxy cho các cơ quan và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như cơn đau tim, nhồi máu cơ tim, đột quỵ,..thậm chí tử vong.
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển mảng xơ vữa của cơ thể:
- Nồng độ protein C – reactive trong máu của cơ thể cao.
- Tăng huyết áp
- Bệnh tiểu đường
- Tiểu sử gia đình mắc bệnh tim mạch sớm khi còn trẻ.
- Hút thuốc lá nhiều, đặc biệt là xuất hiện nhiều nhất ở nam giới
- Ít các hoạt động thể chất như tập thể dục và chơi thể thao
- Tuổi cao
2. Bệnh xơ vữa động mạch chân
Xơ vữa động mạch chân là một dạng bệnh lý của xơ vữa động mạch. Động mạch có chức năng nuôi các chi dưới từ vung mông đến các ngón chân bị ngăn cản bởi các mảng xơ vữa được tạo thành các chất béo, cholesterol và một số chất khác được tìm thấy trong máu.
Nếu động mạch hẹp có thể gây ra các cơn đau nhức khi vận động, gây khó khăn trong việc đi lại. Nhất là động mạch bị nghẽn hoàn toàn có thể gây tình trạng hoại tử chân, hoặc có thể bị cụt ở chi.
Người thường có bệnh động mạch chân thường có xơ vữa động mạch ở động mạch vành mạch não. Nếu không điều trị kịp thời tích cực, người bệnh có thể có các biến chứng ở tim (nhồi máu cơ tim, đột tử) hoặc ở não (tai biến mạch máu não). Thông thường những người bệnh động mạch chân tử vong có 55% chế do biến chứng ở tim và 105 biến chứng ở mạch máu não.
Bệnh xơ vữa động mạch chân được chia thành 4 giai đoạn:
- Giai đoạn 1: Thường sẽ rất ít có triệu chứng hoặc triệu chứng không rõ ràng giống như chuột rút, hoặc gây tê, ngứa ran,..Điều này sẽ xảy ra khi cơ bắp không nhận đủ oxy mà nó cần.
- Giai đoạn 2: Đây là triệu chứng đau cách hồi, đây là hiện tượng xuất hiện ở vùng bắp chân hoặc ở mông khi người bệnh đi được một đoạn đường hay người bệnh đứng lại và tiếp tục đi tiếp. Vì vậy, người bệnh có dấu hiệu thường gặp trong giai đoạn này và xuất hiện mức độ đau ngắn hay dài sẽ tùy thuộc vào mức độ của bệnh.
- Giai đoạn 3: Biểu hiện đau liên tục nhất là về đêm và đau nhiều ở các ngón chân. Người bệnh thường mất ngủ hoặc ngủ ở tư thế buông thõng ngoài đường vì ở tư thế này sẽ khiến người bệnh sẽ đỡ đau hơn. Các vết thương ở chân lâu lành, da trông tối màu và xanh xao.
- Giai đoạn 4: Triệu chứng nguy hiểm nhất được gọi là thiếu máu cục bộ chi. Thiếu máu cục bộ nghĩa là do tổn thương mô do thiếu máu và oxy máu động gây tắc nghẽn hoàn toàn ở động mạch. Nếu không khám xét kịp thời có thể hoại tử chân, dẫn đến tình trạng cắt cụt chân để bảo toàn tính mạng cho người bệnh.
3. Bệnh xơ vữa động mạch ở cổ
Xơ vữa động mạch ở cổ xuất phát động mạch chủ ở trong ngực đi lên 2 bên cổ và sau đó cho nhánh vào não trong sọ. Chức năng của động mạch cảnh là cung cấp máu cho não. Khi động mạch cảnh là cung cấp máu cho não. Khi động mạch trở nên hẹp hoặc tắc nghẽn thì được gọi là bệnh động mạch cảnh.
Bệnh này có thể xảy ra bất kỳ ai nhất là ở người lớn tuổi. Thông thường, ở giai đoạn đầu của bệnh hẹp động mạch ở cổ không có triệu chứng hay có biểu hiện bệnh.
Khi giai đoạn tiến triển mạnh, biểu hiện của thiếu máu hơn hoặc nặng hơn là tai biến mạch máu não với các triệu chứng như sau: yếu hoặc liệt chân tay, mờ hoặc mù một mắt, thường thoáng qua sau đó lại bình thường.
Bên cạnh đó là bạn có thể dự phòng hay làm chậm tiến triển bệnh động mạch cảnh này. Điều quan trọng nhất bạn có thể làm để ngăn chặn bệnh xảy ra chính là bỏ thói quen hút thuốc lá. Hoặc bạn có thể những cách khác như:
- Luyện tập thể dục thường xuyên
- Ăn uống đúng cách
- Duy trì cân nặng lý tưởng.
Việc kiểm soát các yếu tố làm gia tăng nguy cơ phát bệnh động mạch cảnh, chẳng hạn như tiểu đường, cao huyết áp, hay tăng cholesterol cũng giúp bạn phòng được các bệnh này.
4. Bệnh xơ vữa động mạch do hút thuốc lá
Hút thuốc gây ra các vấn đề về hô hấp và ung thư phổi. Vì trong thành phần của khói thuốc lá có hơn 7.000 hóa chất và khi hít vào cơ thể cản trở các quá trình quan trọng trong cơ thể.
Ngoài việc tổn thương vĩnh viễn tim và mạch máu trong cơ thể của bạn, khói thuốc lá có thể gây ra bệnh lý tim mạch bằng cách thay đổi hóa học của máu và gây ra mảng bám như cholesterol, mô sẹo, canxi, chất béo,…Tuy nhiên, trong khói thuốc lá gây xơ vữa động mạch và làm dày thành mạch. Vì vậy, các tết bào máu sẽ khó di chuyển qua các động mạch và các mạch máu khác để đến các cơ quan trọng như tim và não. Vẫn không ít trường hợp xấu xảy ra là tạo ra sự hình thành máu đông và cuối cùng gây ra cơn đau tim hoặc đột quỵ, thậm chí tử vong.
Các tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng khác có thể do hút thuốc bao gồm:
- Bệnh động mạch ngoại biên: Là tình trạng mạch máu bị thu hẹp dẫn đến không đủ lưu lượng máu đến cánh tay, chân,..có thể dẫn đến cụt chi. Hút thuốc là nguyên nhân hàng đẩu có thể phòng ngừa được tình trạng này.
- Phình động mạch chủ bụng: Một khối phình được hình thành trong động mạch chủ, là động mạch chính phân phối qua cơ thể, nằm ở bụng. Khi phình động mạch chủ bụng vỡ nó có thể dẫn đến tử vong đột ngột. Những trường hợp tử vong do tình trạng này là do hút thuốc lá.
Việc hút thuốc nhiều hay ít vẫn có khả năng làm tổn thương đến tim và mạch máu. Đối với một số người, như phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai và những người mắc bệnh tiểu đường, hút thuốc do có nguy cơ cao hơn đối với tim và mạch máu.
Tuy nhiên, mặc dù bạn không hút thuốc lá nhưng vẫn có nguy cơ mắc bệnh. Những người thường xuyên tiếp xúc với khói lá có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn 25 đến 30% so với những người không phơi nhiễm. Vì vậy khói thuốc lá, cũng gây hại tương tự như những hóa chất mà người hút thuốc hít vào. Khói thuốc lá làm suy yếu tế bào ở tim, giảm lượng cholesterol có lợi và tăng mức huyết áp khỏi ngưỡng cửa an toàn.
5. Những biến chứng xơ vữa động mạch
Mục đích của động mạch là cung cấp máu, nuôi dưỡng cơ tim, khi động mạch vành bị hẹp, tác thì lượng cung cấp cho cơ tim không đủ, có thể gây ra:
- Cơn đau thắt ngực: các mảng xơ vữa ổn định trong lòng mạch, làm hẹp dần dần và không làm hỏng vĩnh viễn cơ tim. Tuy nhiên, nếu một mảng xơ vữa bị nứt vỡ có thể dẫn đến đau thắt ngực không ổn định và cơn đau ngực trở nên nghiêm trọng hơn.
- Nhồi máu cơ tim: Tại nơi mảng xơ vữa bong ra lớp nội mạc tổn thương có thể hình thành cục máu đông làm bít lấp hoàn toàn một hay nhiều nhánh của động mạch vành có thể gây nhồi máu cơ tim.
- Suy tim: Mạch vành hẹp, cơ tim thiếu máu lâu ngày sẽ suy giảm chức năng có thế khiến tim bị suy, khiến tim không được bơm máu đi khắp cơ thể một cách hiệu quả và an toàn.
- Đột quỵ hay tai biến mạch máu não: Chức năng của não bị mất nhanh chóng do động mạch cấp cho máu bị bít lắp do các mảng xơ vữa hay các cục máu đông. Nếu một động mạch quan trọng chặn việc cung cấp máu đến não không được mở cửa trở lại một cách nhanh chóng, các mô não được nó cấp máu sẽ chết.
6. Các dấu hiệu lâm sàng xơ vữa động mạch
Ở giai đoạn đầu của bệnh xơ vữa động mạch không xuất hiện ngay lập tức mà phát triển dần dần theo thời gian. Xơ vữa động mạch nhẹ thường không có triệu chứng rõ ràng.
Đôi khi bạn sẽ không phát hiện triệu chứng xơ vữa động mạch cho đến khi động mạch hẹp lại hoặc bị tắc khiến nó không thể cung cấp đủ máu đến các cơ quan và mô trong cơ thể. Đôi khi, những cục máu đông có thể làm tắc hoàn toàn dòng máu hoặc làm chậm quá trình vận chuyển máu, gây ra cơn đau tim hoặc đột quỵ.
Khi ở giai đoạn bệnh có tiến triển mạnh cho đến nghiêm trọng và phụ thuộc vào động mạch bị ảnh hưởng, bao gồm:
- Nếu bạn bị mảng xơ vữa ở tim, bạn có thể bị triệu chứng như đau ngực và đau thắt ngực.
- Nếu bạn bị xơ vữa ở động mạch cung cấp cho não, bạn có thể có các dấu hiệu và triệu chứng như tê đột ngột ở tay hoặc chân, có triệu chứng nói lắp, mất thị lực tạm thời ở một bên mắt hoặc cơ mặt bị rủ xuống. Những dấu hiệu này của cơn thiếu máu thoáng qua, nếu bạn không điều trị kịp thời có thể dẫn đến thành đột quỵ.
- Nếu xơ vữa động mạch cánh tay và chân, bạn có thể có các triệu chứng của bệnh động mạch ngoại vi khi đau chân khi đi bộ.
- Nếu mảng xơ vữa ở động mạch thận, rất có nguy cơ bạn tăng huyết áp và suy thận.
Song, nếu bạn không có dấu hiệu bệnh vừa mô tả ở trên. Bạn hãy kiểm tra sức khỏe tổng quát 6 tháng/ 1 lần và điều trị kịp thời (nếu có).
7. Cách phòng bệnh xơ vữa động mạch
Thói quen ăn uống và sinh hoạt làm ảnh hưởng rất nhiều đến sự hình thành và phát triển của mảng xơ vữa.
- Chế độ ăn uống lành mạnh như hạn chế sử dụng chất béo bão hòa và cholesterol. Nên bổ sung cá vào chế độ ăn uống hai lần mỗi tuần
- Cai thuốc lá và giảm cân nếu bạn đang thừa cân hoặc béo phì
- Nên vận động thể dục ít nhất từ 30 – 60 phút mỗi ngày
- Kiểm soát căng thẳng, duy trì cân bằng cuộc sống, tránh tâm lý nặng nề kéo dài.
- Điều trị các bệnh liên quan đến xơ vữa động mạch, như cao huyết áp, cholesterol cao và tiểu đường.
Hy vọng bài viết này rất hữu ích dành cho bạn về bệnh xơ vữa động mạch và cách phòng bệnh này nhé.
